„Edukacja Etyczna” Numer 13/2017
redaktor tomu: Maciej Kałuża
Część I: Edukacja Etyczna
Etyka i etykieta łowiecka jako narzędzia maskowania przemocy
Marcin Urbaniak
(DOI 10.24917/20838972.13.1)
Artykuł stanowi próbę krytyki etyki i etykiety łowieckiej w Polsce, w kontekście postulatów etyki Schweitzera oraz stanowiska psychologów wobec praktyk myśliwskich. Pierwsza teza niniejszego artykułu brzmi następująco: społeczna grupa myśliwych spełnia psychosocjologiczne kryteria niewyznaniowej sekty. Druga teza, korespondując z pierwsza, głosi: etyka oraz etykieta łowiecka są strategiami maskowania zabijania w celach rozrywkowych. Innymi słowy, tradycja oraz duchowe wartości etyczne maskują doraźne wartości hedonistyczne, jakie płyną z działań myśliwych. Główny trzon refleksji stanowi dekonstrukcja czynników warunkujących współczesne funkcjonowanie łowiectwa, które to czynniki są fundamentami sekty niewyznaniowej. W artykule, po wstępnym opisie etyki autorstwa Schweitzera, rozpatrzone zostaną atrybuty wspólne dla sekty oraz grup myśliwych. W dalszej części tekstu opisane są sposoby, jak sek- ta maskuje fakt zabijania poprzez manipulacje opinią publiczną, językiem czy rytuałami. W wnioskach końcowych wskazane zostaną propozycje rozwiązania problemu myślistwa w Polsce.
Słowa kluczowe: myślistwo, sekta, życie, etyka, edukacja
Marcin Urbaniak jest absolwentem Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Pracuje jako adiunkt w Zakładzie Etyki Ogólnej UP. Zajmuje się przede wszystkim problemami etyki stosowanej, historią etyki oraz filozofią kultury i przyrody.
Nr ORCID 0000–0003–0837–5889
Hunting ethics and hunting etiquette as strategies to mask violence
The article attempts to criticize the hunting ethics and etiquette in Poland, in the context of Schweitzer’s ethics and psychological attitude towards hunting. The first thesis of the current article is: social group of hunters fulfills the requirements of secular sect. The second main thesis, corresponding with the first, claims: hunting ethics and etiquette are strategies to mask killing, which is being done in order to entertain oneself. In other words, tradition and ethics values mask interim hedonistic values. The main core of reflexion is deconstruction of factors, that condition actual situation of hunting. These factors are some fundaments of a secular sect. During the article, after a brief consideration of Schweitzer’s ethics, I will explain some attributes common for a sect and hunting groups. Later on in the article, I will provide some forms of how a sect masks the fact of killing by manipulation of publicity, language, or rituals. In conclusion I will provide a couple of propositions, if it is possible to solve the problem of hunting in Poland.
Keywords: hunting, sect, life, ethics, education
Marcin Urbaniak studied at Jagiellonian University in Cracow. He currently teaches at Pedagogical University in Cracow. He specializes in applied ethics, history of ethics, philosophy of culture and nature.
ORCID number: 0000–0003–0837–5889
Wizerunki zwierząt w nowelistyce pozytywistów w świetle animal studies. Modele lektury
Dariusz Piechota
(DOI 10.24917/20838972.13.2)
Artykuł poświęcony jest analizie i interpretacji wizerunków zwierząt w nowelistyce drugiej połowy XIX wieku. Wymienione są trzy czynniki, które wpływają na ten wizerunek. Pierwszy, związany z teorią ewolucji Charlesa Darwina. Drugi związany jest z „The Animals’ Care Company”, która pojawiła się w XIX wieku. Trzeci czynnik to rezultat społecznej transformacji w drugiej połowie XIX wieku.
Słowa kluczowe: ewolucja, Darwin, pozytywiści, nowele, Konopnicka, Prus, Świętochowski, Dygasiński
Dariusz Piechota – doktor nauk humanistycznych, członek Laboratorium Animal Studies – Trzecia Kultura, nauczyciel języka angielskiego w Zespole Szkół nr 3 im. Marii Dąbrowskiej w Puławach. Autor książek: Między utopią a melancholią. W kręgu nowoczesnej i ponowoczesnej literatury fantastycznej (2015); Pozytywistów spotkania z naturą. Szkice ekokrytyczne (2018). Współredaktor serii Zielona Historia Literatury (Emancypacja zwierząt? [2015], Ekomodernizmy [2016], Między empatią a okrucieństwem [w druku]). Autor artykułów w tomach zbiorowych oraz czasopismach (m.in. „Przegląd Humanistyczny”, „Teksty i Konteksty”, „Fragile”, „Czas Kultury”, „Maska”). W kręgu jego zainteresowań badawczych znajduje się literatura drugiej połowy XIX wieku, współczesna kultura popularna, animal studies oraz ekokrytyka.
Numer ORCID 0000–0002–7943–384X
Animals’ Images in Positivists’ Short Stories in the light of Animal Studies. Models of reading
This article is devoted to analyzing and interpreting different images of animals in short stories in the 2nd part of 19th century. There are three major factors that have influence on their image. First is connected with Charles Darwin and his theory of evolution. In The Origin of Species by Means of Natural Selection Darwin indicates that human’s existence is connected with nature. People appeared on the Earth as a result of evolution. Second factor is associated with The Animals’ Care Company which appeared in 19th century. People started to be more empathic for non-humans. Writers in their short stories present poor animals that are victims of poverty and human’s violence (in Woły by Świętochowski, Pod sztychami by Prus, Psia dola by Dygasiński). Third factor is the result of social transformation in the 2nd part of 19th century. People who lived in villages were forced to change their place of living to nd work in big cities. They decided to take care of pets which were a kind of symbol of connection with nature.
Keywords: evolution, Darwin, positivists, short stories, Konopnicka, Prus, Świętochowski, Dygasiński
Dariusz Piechota – PhD, member of the Animal Studies Laboratory – Third Culture, English teacher at the Secondary School No. 3 in Puławy. Author of books: Between utopia and melancholy. In the circle of modern and postmodern fantasy literature (2015); Positivists’ meeting with nature. Ecocritical sketches (2018). Co-editor of the Green History of Literature series (The Emancipation of animals [2015], Ecomodernisms [2016], Between empathy and cruelty [in press]). Author of articles in collective volumes and magazines (including „Przegląd Humanistyczny”, „Teksty i Konteksty”, „Fragile”, „Czas Kultury”, „Maska”). His research interests include literature from the second half of the 19th century, contemporary popular culture, animal studies and ecocritics.
ORCID number: 0000–0002–7943–384X
Czas Ja i czas Innego w filozofii Eberharda Grisebacha
Radosław Strzelecki
(DOI 10.24917/20838972.13.3)
Artykuł ma na celu ukazanie czasowego aspektu koncepcji odpowiedzialności jako istoty rzeczywistej relacji z Innym tak, jak przedstawia się ona w dziełach Eberharda Grisebacha. Argumentacja zmierza do wykazania, że czasowość, pojęta jako centralny moment ontologicznej charakterystyki człowieczeństwa, winna być rozumiana również jako centralny moment jego charakterystyki etycznej. Właśnie tak pojęta czasowość ustanawia Grisebachowską „rzeczywistość etyczną” i umożliwia wyraźne zarysowanie opozycji Ja i Innego (która polega na opozycji panowania Ja w przeszłości i Ty w przyszłości). W ten sposób nowe rozumienie czasowości umożliwia dialogiczne, pozytywne rozumienie fenomenu odpowiedzialności, zrywające z negatywnością winy i przeszłości na rzecz zadania i powierzonej w tym zadaniu przyszłości.
Słowa kluczowe: Czas, czasowość, Inny, Grisebach, odpowiedzialność, diachronia
Numer ORCID 0000–0001–9844–8695
The time of Self and the time of Other in Eberhard Grisebach’s philosophy
Eberhard Grisebach’s works contribute to the dialogical concept of responsibility as an essence of the real relation with the Other. The article aims at exposing the meaning of the temporal aspect of this concept. Temporality is basically the central phenomena of ontological characteristics of humanity. Therefore it should also be comprehended as the central phenomena of our ethical characteristics. My analysis aims to prove that this profound understanding of temporality is the condition of Grisebach’s crucial concept of „ethical reality” as it is precisely the condition of clear opposition of I and You (the past is the reign of I while the future is the domain of You). Therefore the new understanding of temporality enables dialogical, positive understanding of responsibility which is no longer the matter of past and guilt, but first and foremost the matter of future and task.
Key words: Time, temporality, Other, Grisebach, responsibility, diachrony
Radosław Strzelecki PhD – philosopher, adjunct profesor in Jagiellonian University’s Institute of Philosophy, Department of Ethics. An author of books Ethos i wolność. W poszukiwaniu etycznej wymowy „Bycia i czasu” Martina Heideggera (2006) and Odpowiedzieć Byciu. Odpowiedzieć Innemu (2014), co-editor of multi-author monograph Wolność jako odpowiedzialność… (2016). He publishes also in journals („Kwartalnik Filozoficzny”, „Znak” among others).
ORCID number: 0000–0001–9844–8695
Przemoc a komunikacja i zaufanie do świata w ujęciu Jana Philippa Reemtsmy
Anna Szklarska
(DOI 10.24917/20838972.13.4)
Artykuł przybliża najważniejsze wątki osobistych rozważań oraz badań nad przemocą przeprowadzonych przez współczesnego, niemieckiego socjologa i filozofa Jana P. Reemtsmę w nawiązaniu do innych teoretyków tego zagadnienia, zwłaszcza Jeana Amery i Hannah Arendt. Celem artykułu jest zatem przybliżenie tego obszaru refleksji Reemtsmy ze szczególnym uwzględnieniem zaproponowanej przez niego klasyfikacji różnych form przemocy, teorii przemocy jako komunikacyjnej triady oraz konsekwencji w wymiarze antropologicznym i społecznym zjawiska przemocy w nowoczesności.
Słowa kluczowe: przemoc, Reemtsma, zaufanie, kultura, komunikacja, Amery
Anna Szklarska – absolwentka dziennych studiów magisterskich i doktoranckich z filozofiii na Uniwersytecie Jagiellońskim, rozprawę doktorską poświęciła problematyce przemocy w nowożytnej i współczesnej fillozofii człowieka i polityki. Obecnie adiunkt w Katedrze Filozofii Społecznej Instytutu Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie oraz doktorantka w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się filozofią społeczno-polityczną, etyką, bioetyką, historią idei oraz antropologią filozoficzną.
Numer ORCID 0000–0003–4424–2143
Violence, communication and trusting the world according to Jan Phillip Reemtsma
The article presents the most important issues of personal thoughts and studies on violence conducted by a contemporary German sociologist and philosopher Jan P. Reemtsma with reference to other theorists of this problem, mainly Jean Amery and Hannah Arendt. The goal of the article is therefore to present this domain of Reemtsma’s thought especially regarding his postulated classification of various forms of violence, the theory of violence as a communication triad and anthropological as well as social consequences of violence in modern world.
Keywords: violence, Reemtsma, trust, culture, communication, Amery
Anna Szklarska – a MA and doctoral philosophy graduate on Jagiellonian University. She dedicated her dissertation to the problem of violence in modern and contemporary philosophy of man and politics. At present she is an assistant professor in the Social Philosophy Department of the Institute of Philosophy and Sociology on the Pedagogical University of Cracow and a doctoral student in the Institute of Political Science and International Relations of the Jagiellonian University. Her interests include socio-political philosophy, ethics, history of ideas and anthropological philosophy.
ORCID number: 0000–0003–4424–2143
(Nie)etyczne aspekty komunikacji niewerbalnej w negocjacjach
Mateusz Szast
(DOI 10.24917/20838972.13.5)
Artykuł traktuje o etycznym aspekcie komunikowania niewerbalnego ze szczególnym uwzględnieniem negocjacji. Temat ten jest interesujący na tle poznawczym z dwóch powodów: po pierwsze, komunikacja niewerbalna przeżywa swój renesans za sprawą rozmaitych publikacji, zarówno naukowych, jak również popularnonaukowych (poradnikowych), gdzie traktuje się o sposobach interpretacji sygnałów ciała człowieka w celu świadomego monitorowania, by z drugiej strony sygnały te wykorzystywać głównie do realizacji patrykularnych interesów. Co istotne i zasługujące na podkreślenie, każdy człowiek wykorzystuje kanały pozawerbalne w komunikacji, nie zdając sobie z tego sprawy, zwłaszcza podczas negocjacji. Obydwa procesy łączy jeden wspólny mianownik: wykorzystujemy je jako istoty żyjące na ziemi praktycznie codziennie, niejednokrotnie nie będąc tego świadomi (negocjujemy bowiem zakupy na targowisku czy możemy spierać się o racje w konfliktach – rodzinnych i służbowych). Podjęcie tematyki etycznych zagadnień w komunikacji, zwłaszcza negocjacjach, jest cie- kawą i alternatywną formą przekazu dla publikacji traktujących jedynie o wy- korzystaniu kanałów pozawerbalnych w komunikacji interpersonalnej, gdzie krzyżują się sprzeczne interesy: osób często świadomie wyszkolonych w komunikacji niewerbalnej, stosujących tzw. taktyki odgadywania intencji interlokutora, jak również osób świadomie wprowadzających interlokutora w błąd w celu realizacji własnych celów.
Słowa kluczowe: negocjacje, komunikacja w negocjacjach, komunikacja niewerbalna, etyka negocjacji
Numer ORCID: 0000–0001–5677–6471
(Un)ethical aspects of nonverbal communication in negotiations
The article presents an ethical issue of nonverbal communication with a special emphasis on negotiations. This is an interesting research problem for two reasons. First of all, nonverbal communication experiences a revival due to various scientific articles and popular science literature (guides) where ways of interpretation of signals of human body are discussed so that they are consciously monitored. On the other hand, these signals are mainly used to fulfill particular interests. It is important to note that humans use nonverbal channels in communication subconsciously, especially while negotiating. Both processes have one common aspect that is we use nonverbal channels almost every day not being aware of them (e.g. while bargaining for goods at the market, when having a chat with a neighbor, or when negotiating with family members or coworkers). Dis- cussing ethical issues in communication, especially in negotiations, is an interest- ing alternative form in contrast to articles which present only the use of nonverbal channels in interpersonal communication where contrastive interests meet. Those interests involve people who are consciously trained in nonverbal communication and use deceitful tactics to decipher needs and motives of the speaker as well as people who consciously mislead the speaker to fulfill their own aims.
Keywords: negotiations, communication in negotiations, nonverbal communication, ethics of negotiations
Mateusz Szast, PhD, works at the Institute of Philosophy and Sociology at the Pedagogical University of Cracow. Scholarly interests include: migrations, social and cultural capital, relational capital, communication, mediation and negotiations. Contact: szastmateusz@gmail.com
ORCID number: 0000–0001–5677–6471
Teaching Business Ethics, Moral dilemmas and Experiential learning:
Less lecturing, More practice?
Maciej Kałuża
(DOI 10.24917/20838972.13.6)
Edukacja etyki biznesu, dylematy moralne i uczenie doświadczalne: mniej wykładów, więcej praktyki?
Teza niniejszego artykułu brzmi następująco: Kursy etyki biznesu i społecznej odpowiedzialności biznesu bazujące głównie na wykładach są nieadekwatne do esencjalnego celu przedmiotu, biorąc pod uwagę jego praktyczny wymiar. W artykule, po wstępnym opisie teorii pedagogiki etyki biznesu, rozpatrzony zostanie mój model nauczania, bazujący na przekonaniu, że proces decyzyjny w etyce biznesu musi być praktykowany przez studentów, nie jedynie wykładany na zajęciach. W dalszej części tekstu, opisane są narzędzia do doświadczalnego nauczania etyki biznesu oraz reakcje studentów na stosowane metody nauczania. W wnioskach końcowych wskazany zostanie moduł dydaktyczny, poświęcony dylematom etycznym, wskazujący na potrzebę używania pracy grupowej, symulacji i dyskusji uczestników, podczas zajęć.
Słowa kluczowe: etyka biznesu, cykl Kolba, edukacja etyczna
Dr Maciej Kałuża jest absolwentem Uniwersytetu Jagiellońskiego i Szkoły Głównej Handlowej. Pracuje jako adiunkt w Zakładzie Etyki Ogólnej UP. Zajmuje się przede wszystkim badaniami nad filozofią francuską w wymiarze refleksji moralnej.
Numer ORCID: 0000–0002–9654–7435
The premise of the current article is this: Business Ethics and CSR academic courses relying solely on lectures are inappropriate to the essential purpose of the subject, given its applied nature. During the article, after a brief consideration of business ethics teaching theory, I will explain my business ethics teaching model, which is founded on the conviction that in Business Ethics courses, ethical decision-making process must be practiced by participants, not solely lectured about, in order to make academic business ethics education more effective. Later on in the article, I will provide specific data on tools used in business ethics decision-making training, and refer to the feedback of participants of my teaching program to evaluate the advantages and disadvantages of a more practical, teaching approach within this scope. In conclusion I will provide a short summary of business ethics moral dilemma module preparation, stressing the importance of group work, simulation, role-playing and debating by participants, for a developed, critical discussion.
Keywords: business ethics, Kolb’s cycle, ethical education
Maciej Kałuża, PhD, studied at Jagiellonian University and Warsaw School of Economics. He currently teaches at Pedagogical University in Cracow. He specializes in contemporary French philosophy in moral dimension.
ORCID number: 0000–0002–9654–7435
Część II: Varia
Edukacja przez sport. Motyw roweru w fotografii przełomu XIX i XX wieku
Kazimierz Mrówka, Andrzej Warmiński
(DOI 10.24917/20838972.13.7)
Związek między wynalazkiem fotografii i roweru wydawałby się odległy, gdyby nie pewne wspólne zjawiska łączące te dwa odkrycia. O ile fotografia ka nie jest kwestionowana jako dziedzina obrazująca, mimetyczna rzeczywistość, o tyle w pierwszych dekadach jej istnienia nie traktowano jej jako dziedziny sztuki. Z kolei, pojawienie się roweru i jego zastosowanie XIX wieku spotkało się co prawda z pozytywnym przyjęciem, lecz tylko w ramach ograniczonej społecznej akceptacji. Odmienność, inność tego artefaktu wywołała powszechną niechęć, często „wspomaganą” pseudo argumentacją o naturze obyczajowej i moralnej. Artykuł ten traktuje o dwóch technicznych wynalazkach, z których jeden propaguje oraz obrazuje upowszechnienie drugiego i często posiada nie tylko dokumentacyjną wartość (kwestia fotografii jako „nośnika pamięci”), ale również estetyczną (stąd przekład wypowiedzi Paula Valéry’ego).
Słowa kluczowe: rower, fotografia, historia techniki, Paul Valéry
Kazimierz Mrówka jest absolwentem Paris IV Sorbonne; dr hab. filozofii, profesor Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, kierownik Katedry Historii Filozofii. Specjalizuje się w filozofii starożytnej.
Numer ORCID: 0000–0002–2882–7136
Andrzej Warmiński jest absolwentem Uniwersytetu Jagiellońskiego; jest adiunktem zatrudnionym w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Specjalizuje się w estetyce.
Numer ORCID: 0000–0002–1528–3766
Education through sports. Bicycle motif in the photography from at turn of XIX and XX century.
The relationship between the invention of a photography and a bicycle would seem remote, but there are some common phenomena connecting these two inventions. While photography is not questioned as an imagining eld, a mi- metic reality, in the first decades of its existence it was not treated as a domain of art. In turn, the appearance of the bicycle and its use in the 19th century has had a positive reception, but only within limited social acceptance. The differentness of this artifact caused widespread dislike, often supported by pseudo moral argumentation. This article deals with two technical inventions; the first one promotes and illustrates the dissemination of the other, and often it has not only documentary value (the issue of photography as a carrier of memory), but also aesthetic (hence the translation of Paul Valéry’s statements).
Keywords: bicycle, photography, history of technology, Paul Valéry
Kazimierz Mrówka studied at Paris IV Sorbonne; associate professor of Pedagogical University of Cracow, Department of Philosophy and Sociology, head of the Chair of the History of Philosophy. He specializes in the Ancient philosophy.
ORCID number: 0000–0002–2882–7136
Andrzej Warmiński studied at Jagiellonian University; he teaches at Pedagogical University of Cracow, Department of Philosophy and Sociology. He specializes in aesthetics.
ORCID number: 0000–0002–1528–3766
Artykuł podsumowuje sylwetkę prof. Zdzisława Cackowskiego, zajmującego się filozofią poznania i marksizmu, piastującego w latach 1987–1990 funkcję rektora Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; oddaje skomplikowane relacje osobiste i instytucjonalne na polskich uczelniach w trudnych okresach politycznych, a także wskazuje na problem lojalności, przed którym staje wielu uczonych.
Słowa kluczowe: Cackowski, lojalność, marksizm, UMCS
Jadwiga Mizińska – profesor zwyczajny, kierownik Zakładu Socjologii Wiedzy w Instytucie Filozofii UMCS w Lublinie. Absolwentka polonistyki i pedagogiki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, na którym obroniła doktorat i habilitację. Od czterech kadencji Prezes Lubelskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Członek Polskiego Towarzystwa Etycznego. Inicjatorka i współredaktorka serii wydawniczej „Lubelskie Odczyty Filozoficzne”. Członek Kolegium Redakcyjnego, a następnie redaktor naczelna czasopisma „Colloquia Communia”. Uczestniczka seminarium „Filozfia Nauki” PAN. W swoim dorobku posiada ponad 200 artykułów, rozpraw naukowych i recenzji. Krąg jej zainteresowań obejmuje socjologię wiedzy, antropologię filozoficzną, filozofię kultury, etykę, filozofię pedagogiki. Autorka licznych monografii naukowych, m.in. Uśmiech Hioba (Wyd. UMCS, Lublin 1998) Wina i wybaczenie (Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2007) oraz Filozofia pocieszenia (Instytut Wydawniczy Maximum, Kraków 2008).
Numer ORCID: 0000–0003–4979–4035
Zdzisław Cackowski. Dillemas of Loyalty
The article summarizes the biography of professor Zdzisław Cackowski who was a scholar of epistemology and Marxism. In years 1987–1990 he was the rector of Maria Curie-Skłodowska University in Lublin. It shows complex personal and institutional relations in polish universities during difficult political periods and also points at an issue of loyalty which many other scholars face themselves.
Keywords: Cackowski, loyalty, marxism, UMCS
Jadwiga Mizińska – a professor, head of the Department of Sociology of Knowledge at UMCS Institute of Philosophy in Lublin. A graduate of Polish studies and Pedagogics at Maria Curie-Skłodowska University in Lublin where she was granted a PhD and a tenure. Elected four times as the President of Lublin Branch of Polish Philosophical Society. A member of Polish Ethical Society. A founder and co-editor of the series “Lublin Philosophical Lectures”. A member of the editorial board and later an editor in chief of the journal Colloquia Communia. A participator of the PAN seminar “Philosophy of Science”. She is the author of more than 200 articles, treatises and reviews. Her main interests are sociology of knowledge, anthropology, philosophy of culture, ethics, philosophy of pedagogics. She is an author of numerous scientific monographs including Uśmiech Hioba (UMCS, Lublin 1998), Wina i wybaczenie (Adam Marszałek, Toruń 2007) and Filozofia pocieszenia (Instytut Wydawniczy Maximum, Kraków 2008).
ORCID number: 0000–0003–4979–4035