„Edukacja Etyczna” Numer 15/2018
redaktor tomu: Marcin Urbaniak
Część I: Temat numeru „Moralny status zwierząt”
Ludzkie prawa zwierząt
Jadwiga Mizińska
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
ORCID 0000–0003–4979–4035
(DOI 10.24917/20838972.15.1)
Jadwiga Mizińska – profesor zwyczajny, kierownik Zakładu Socjologii Wiedzy w Instytucie Filozofii UMCS w Lublinie. Absolwentka polonistyki i pedagogiki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, na którym obroniła doktorat i habilitację. Od czterech kadencji Prezes Lubelskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Członek Polskiego Towarzystwa Etycznego. Inicjatorka i współredaktorka serii wydawniczej „Lubelskie Odczyty Filozoficzne”. Członek Kolegium Redakcyjnego, a następnie redaktor naczelna czasopisma „Colloquia Communia”. Uczestniczka seminarium „Filozfia Nauki” PAN. W swoim dorobku posiada ponad 200 artykułów, rozpraw naukowych i recenzji. Krąg jej zainteresowań obejmuje socjologię wiedzy, antropologię filozoficzną, filozofię kultury, etykę, filozofię pedagogiki. Autorka licznych monografii naukowych, m.in. Uśmiech Hioba (Wyd. UMCS, Lublin 1998) Wina i wybaczenie (Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2007) oraz Filozofia pocieszenia (Instytut Wydawniczy Maximum, Kraków 2008).
Numer ORCID: 0000–0003–4979–4035
Jadwiga Mizińska – Professor, head of the Department of Sociology of Knowledge at UMCS Institute of Philosophy in Lublin. A graduate of Polish studies and Pedagogics at Maria Curie-Skłodowska University in Lublin where she was granted a PhD and a tenure. Elected four times as the President of Lublin Branch of Polish Philosophical Society. A member of the Polish Ethical Society. A founder and co-editor of the series “Lublin Philosophical Lectures”. A member of the editorial board and later an editor in chief of the journal Colloquia Communia. A participator of the PAN seminar “Philosophy of Science”. She is the author of more than 200 articles, treatises, and reviews. Her main interests are the sociology of knowledge, anthropology, philosophy of culture, ethics, philosophy of pedagogics. She is an author of numerous scientific monographs including Uśmiech Hioba (UMCS, Lublin 1998), Wina i wybaczenie (Adam Marszałek, Toruń 2007) and Filozofia pocieszenia (Instytut Wydawniczy Maximum, Kraków 2008).
ORCID number: 0000–0003–4979–4035
Status moralny zwierząt a kryterium antropologiczne. Rozważania wokół welfarystycznej propozycji Witolda Koehlera
Tomasz Turowski
Uniwersytet Zielonogórski
ORCID 0000–0002–0828–033X
(DOI 10.24917/20838972.15.2)
W artykule staram się określić moralny status zwierząt wykorzystując tzw. kryterium antropologiczne.
Słowa kluczowe: prawa zwierząt, dobrostan, moralność, antropologia, etyka, status moralny
Tomasz Turowski – urodzony w Poznaniou, ukończył filozofię na UAM.
ORCID 0000–0002–0828–033X
The moral status of animals and the anthropological criterion. Reflections around the welfarist proposal of Witold’s Koehler
In the paper, I try to determine the moral status of animals using the so-called anthropological criterion.
Key words: animal rights, welfare, moralty, antrophology, ethics, moral status
Tomasz Turowski – born in Poznan, he gratuated from the University in Poznan.
ORCID: 0000–0002–0828–033X
Paradoksy „dobrej śmierci”. Etyczne i społeczne aspekty eutanazji zwierząt towarzyszących
Małgorzata Roeske
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
ORCID 0000–0003–0986–0835
(DOI 10.24917/20838972.15.3)
Artykuł porusza problem etycznych, prawnych oraz społecznych aspektów eutanazji zwierząt towarzyszących. Rozważa paradoksy, na jakich opiera się zarówno dyskurs, jak i praktyka, dotyczące m.in. faktu prawnej dopuszczalności eutanazji zwierząt, przy jednoczesnej konieczności podjęcia decyzji przez opiekuna. Opierając się na obserwacji wypowiedzi użytkowników forów internetowych, skupiających miłośników psów i kotów, analizuje strategie związane z emocjonalnymi konsekwencjami decyzji o eutanazji, stawiając również pytanie o możliwość precyzyjnego określenia optymalnego momentu zakończenia życia zwierzęcia.
Słowa kluczowe: eutanazja zwierząt, etyka zwierząt, studia nad zwierzętami, studia nad śmiercią, wirtualna społeczność
Małgorzata Roeske – antropolog kultury, doktorantka w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ. Przygotowuje rozprawę na temat społecznej recepcji umierania zwierząt towarzyszących. Publikowała m.in. w „Kulturze Współczesnej”, „Kulturze Popularnej”, „Zoophilologica” oraz „Zbiorze Wiadomości do Antropologii Muzealnej”. Autorka książki pt. „Piwnica bliżej śmierci, strych bliżej nieba”. Etnografia ukrytych przestrzeni domu.
ORCID 0000–0003–0986–0835
„Good Death” paradoxes. Ethical and social aspects of companion animals euthanasia
The article focuses on the problem of the ethical, legal and social aspects of euthanasia of companion animals. It considers the paradoxes that underlie both the discourse and practice and concerns, among other things, fact that euthanasia of animals is legally acceptable while the owner is the one who makes the decision for an animal. Based on the observation of pet owners forums, it analyzes the strategies associated with the emotional consequences of the decision on euthanasia, putting the question of the ability to precisely determine the optimal moment of the end of life of the animal.
Keywords: companion animal euthanasia, animal ethics, animal studies, death studies, virtual community
Małgorzata Roeske – cultural anthropologist, PhD student.
ORCID 0000–0003–0986–0835
Czy włączenie zwierząt do universum moralnego stanowi przełom w rozwoju etyki?
Zdzisława Piątek
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
ORCID 0000–0001–9831–6115
(DOI 10.24917/20838972.15.4)
Przedmiotem rozważań jest analiza argumentów uzasadniających pozytywną odpowiedź na tytułowe pytanie oraz poszukiwanie odpowiedzi na pytanie sformułowane przez Dorotę Probucką: Co należałoby uczynić, aby prawa przyznane zwierzętom de jure obowiązywały de faco?
Słowa kluczowe: uniwersum moralne. wartość wewnętrzna, wartość instrumentalna, prawa zwierząt, biosfera, antroposfera
Zdzisław Piątek – profesor zwyczajny w Instytucie Filozofii UJ.
ORCID 0000–0001–9831–6115
Does including the animals into the moral universum mean a breakthrough in the development of ethics?
Key words: moral universum, inherent value, instrumental value, animal rights, biosphere, anthroposphere
Zdzisław Piątek – Professor emerita in the Department of Philosophy, Jagiellonian University.
ORCID 0000–0001–9831–6115
„Człowiek to ssak a nie zwierzę” – akceptacja naszej zwierzęcości a status moralny zwierząt
Barbara Grabowska
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
ORCID 0000–0002–1184–2380
(DOI 10.24917/20838972.15.5)
To że człowiek przynależy do królestwa zwierząt jako jeden z wielu gatunków nadal wzbudza kontrowersje.
Słowa kluczowe: zwierzęta, prawa zwierząt, animality
Barbara Grabowska – pracuje jako adinkt w Zakładzie Filozofii Polityki w Instytucie Filozofii UMK; zainteresowania: liberalizm, feminizm, filozoficzna refleksja na temat zwierząt.
ORCID 0000–0002–1184–2380
„A man is a mammal, not the animal” – the acceptance of our animality and the moral status of animals
That fact the man belongs to the animal kingdom as one of many other species still evokes controversies.
Key words: animals, animals' right, animality
Barbara Grabowska – a Lecturer at the Department of Philosophy in Nicolas Copernicus University in Toruń. Interests: political philosophy (liberalism), feminism, animal rights.
ORCID 0000–0002–1184–2380
Sytuacja zwierząt klatkowych w rodzinach z dzieckiem
Kinga Ragan
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
ORCID 0000–0001–5285–4049
(DOI 10.24917/20838972.15.6)
Artykuł podejmuje kwestię niezbędnych, minimalnych warunków życia popularnych zwierząt domowych, jakie należy im zapewnić.
Słowa kluczowe: zwierzęta, króliki, świnki morskie, chomiki, szczury, szynszyle, rodzina, dzieci
Kinga Ragan – studentka trzeciego roku na kierunku Etyka – mediacje i negocjacje, zainteresowana prawami zwierząt, ochroną środowiska, rozwojem osobistym oraz sztuką wystąpień publicznych.
ORCID 0000–0001–5285–4049
Situation of small pets in families with kids
The article is about the neccesary, minimal living conditions of popular, small animals which should be ensured.
Keywords: animals, rabbits, guinea pigs, hamsters, rats, chinchillas, family, child
Kinga Ragan – third-year student majoring in Ethics – mediations and negotiations, interested in animals right, environment protection, self-development and the art of public speaking
ORCID 0000–0001–5285–4049
Cierpienie zwierząt w teodycei Isaaca Bashevisa Singera i Czesława Miłosza
Jacek Breczko
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
ORCID 0000–00002–8862–9721
(DOI 10.24917/20838972.15.7)
Istnieje zdumiewające podobieństwo zarówno życiorysów, jak i światopoglądów Singera i Miłosza.
Słowa kluczowe: Isaac Bashevis Singer, Czesław Miłosz, teodycea, cierpienie zwierząt, natura, apokatastaza, religia protestu
Jacek Breczko – dr hab., pracownik Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku (Studium Filozofii i Psychologii). Zainteresowania naukowe: historia idei, historiozofia, filozofia polityki, etyka.
Nr ORCID 0000–00002–8862–9721
Suffering of animals in Isaac Bashevis Singer and Czesław Miłosz theodicy
There is an amazing similarity between the biographies and worldviews of Singer and Miłosz. They were born in the early 20th century in the Russian partition, emigrated to America and became laureates of the literary Nobel Prize (although they remained loyal to their native “parties” and languages). And at the same time, Plato’s supporters (convinced that nature is not everything), tendencies to emanationism and panentheism, with a strong blend of ecstasy with beauty and horror of the cruelty of nature. What both leads to the main question of the theodicy “unde malum?”. In other words: how to reconcile faith in the God-creator with the enormity of evil in the world. Both of them accented – thinking about evil – animal suffering and the cruel mechanism of evolution. This leads Miłosz to the concept of a suffering God (“The Universe for Him as the Crucifixion”). Singer, in turn, proclaimed the “religion of protest”, of which vegetarianism was an essential ingredient.
Keywords: Isaac Bashevis Singer, Czesław Miłosz, theodicy, animal suffering, nature, apocatastasis, protest religion
Jacek Breczko – Ph. D. employe oh the Medical University of Bialystok (Department of Human Philosophy and Psychology). Scientific interests: history of ideas, historiosophy, philosophy of politics, ethics.
ORCID number: 0000–00002–8862–9721
Transplantacja organów u zwierząt jako przedmiot namysłu etycznego.
Hanna Mamzer
Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu
ORCID 0000–0002–2251–7639
(DOI 10.24917/20838972.15.8)
Wykorzystanie zwierząt nie-ludzkich przez ludzi jest przedmiotem humanistycznego namysłu przynajmniej od XIX wieku.
Słowa kluczowe: Isaac Bashevis Singer, Czesław Miłosz, teodycea, cierpienie zwierząt, natura, apokatastaza, religia protestu
Hanna Mamzer – profesor UAM, doktor habilitowany w Zakładzie Socjologii Kultury i Cywilizacji Współczesnej.
ORCID 0000–0002–2251–7639
Organ transplantation in animals. Ethical dilemmas
This text discusses ethical dilemmas arising around animal organ transplantation procedures. Major ethical dilemmas are identified based on two sources: 1) some scientific sources documenting renal transplantations in cats and dogs, 2) recent information on successful renal transplantation in dog- procedure conducted in Poland, 3) public discussion presented in media around this recent Polish transplantation case. There is a quite significant number of ethical questions around organ transplantation in animals, and they are worth to be considered prior actual procedures being conducted and legally framed. Such discussion will prevent legal misinterpretations but also it will ensure highest ethical standards in performed procedures. This is extremely important for both animal welfare and maintaining status of veterinary doctors as profession of public trust.
Keywords: Isaac Bashevis Singer, Czesław Miłosz, theodicy, animal suffering, nature, apocatastasis, religion of protest
Hanna Mamzer – Professor at the University of Adam Mickiewicz in Poznań.
ORCID 0000–0002–2251–7639
Krytyka myślistwa i łowiectwa z perspektywy etyki Alberta Schweitzera
Katarzyna Walczy
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
ORCID 0000–0003–2038–6695
(DOI 10.24917/20838972.15.9)
Artykuł jest jednym z wielu głosów na temat zmiany podejścia ludzi do myślistwa i łowiectwa w obecnym świecie.
Słowa kluczowe: krytyka myślistwa, Schweitzer
Katarzyna Walczy – studentka pierwszego roku socjologii SUM Instytutu Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Pracuje z osobami z niepełnosprawnością umysłową na stanowisku terapeuty zajęciowego. Jej obszar zainteresowań związany jest z prawami zwierząt i ochroną środowiska.
ORCID 0000–0003–2038–6695
The criticism of hunting in XXI century Poland from the perspective of Albert Schweitzer’s ethics
The article is one of the many voices on the topic of changing the people’s approach to hunting in the modern word.
Keywords: Schweitzer
Katarzyna Walczy – 1st-year master’s student at the Institute of Philosophy and sociology at the Pedagogical University of Cracow. Works with mentally disabled people as an occupational therapist. Her area of interests concerns the subjects of animal rights and environmental protection.
ORCID 0000–0003–2038–6695
Prozwierzęca edukacja etyczna w kontekście psychologicznych koncepcji postaw
Agnieszka Potocka
Uniwersytet Humanistycznospołeczny w Warszawie
ORCID 0000–0002–3034–7879
(DOI 10.24917/20838972.15.10)
W artykule przybliżone są kwestie dotyczące edukacji w zakresie etyki zwierząt. Przedstawiony jest związek pomiędzy sposobem nauczania, postawami wobec zwierząt, a zachowaniami w relacjach ludzi z innymi zwierzętami. W odniesieniu do postaw dualnych zaproponowany jest model edukacji dwuścieżkowej. Pierwsza ścieżka dotyczy poznania koncepcji filozoficznych i stojącymi za nimi wartości, druga – wypracowania zachowań prozwierzęcych odnoszących się do życia i dobrostanu zwierząt.
Słowa kluczowe: postawy dualne, zwierzęta, edukacja prozwierzęca
Agnieszka Potocka – jest doktorantką na Wydziale Psychologii SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego w Warszawie. Tematem jej zainteresowań badawczychg są postway dualne wobec zwierząt oraz zwizane z nimi zachowania.
ORCID 0000–0002–3034–7879
Ethical education about the treatment of animals in the context of psychological concepts of attitudes
The article presents issues related to education in the field of animal ethics
Keywords: dual attitudes, animals, pro-animal education, ethics
Agnieszka Potocka – is a PhD student at the Faculty of Psychology of SWPS University of Social Sciences and Humanities in Warsaw. The subject of her research interest are dual attitudes toward animals and related behaviors.
ORCID 0000–0002–3034–7879
Część II: Inne artykuły naukowe
Teodycea w obliczu Zagłady: wspólny problem filozofii i teologii
Anna Szklarska
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
ORCID: 0000–0003–4424–2143
(DOI 10.24917/20838972.15.11)
W artykule, podążając szlakiem myśli Hansa Jonasa, autorka podejmuje namysł nad kwestią wszechmocy, sprawiedliwości i zrozumiałości Boga w kontekście zbrodni popełnionych przez nazistów na narodzie żydowskim. Czy możliwe jest inne niż proponuje Jonas rozstrzygnięcie problemu teodycei? Czy jest to problem wyłącznie teologiczny, czy także filozoficzny? Kontekst dla prezentacji własnych refleksji w tym obszarze stanowić będą przywołane analizy współczesnych myśliciel takich jak Giorgio Agamben, Jonathan Sacks, czy Hannah Arendt.
Słowa kluczowe: teodycea, zło, odpowiedzialność, Jonas, Agamben, Holocaust
Anna Szklarska – doktor filozofii, adiunkt w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, a także doktorantka w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Numer ORCID: 0000–0003–4424–2143
Theodicy in Face of Shoah: a common problem of philosophy and theology
In the article the author, following the thoughts of Hans Jonas, discusses the issues of omnipotence, justice and comprehension of God in the context of atrocities committed by the Nazis on Jewish people. Is there a possibility of other solution of the problem of theodicy than the one Jonas proposes? Is it a strictly theological problem or a philosophical one as well? The context for author’s own reflections in this field will be provided by evoking analysis of thinkers such as Giorgio Agamben, Jonathan Sacks and Hannah Arendt.
Keywords: Theodicy, evil, responsibility, Jonas, Agamben, Holocaust
Anna Szklarska – doctor of philosophy, currently an adjunct lecturer in Social Philosophy Chair of Institute of Philosophy and Sociology at the Pedagogical University in Kraków and also a PhD student in Chair in Philosophy of Politics of the Institute of Political Science and International Relations of the Jagiellonian University. She is interested in ethics, history of philosophy, social and political philosophy, philosophical anthropology, philosophy of culture and also bioethics.
ORCID number: 0000–0003–4424–2143
Czy filozofia dialogu jest filozofią nadziei?
Wojciech Zalewski
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
ORCID 0000–0002–1150–7339
(DOI 10.24917/20838972.15.12)
Artykuł jest próbą ukazania filozofii dialogu jako filozofii nadziei. Przedmiotem tej nadziei jest trialog, tzn. poszerzenie formuły dialogu o Trzeciego, który, nie będąc Ty bezpośredniej relacji dialogicznej, nie może być utożsamiony ani z transcendencją ani z wymiarem przedmiotowym. Na początku artykułu zostaje przedstawiona zasada dialogiczna (Ebner, Buber, Lévinas). Podkreślone zostaje to, iż każdy z dialogików kojarzy odniesienie człowieka do człowieka z wymiarem wertykalnej transcendencji, co pozwala na skojarzenie dialogu z nadzieją (Marcel). Następnie zasada dialogiczna zostaje poddana krytyce ze względu na brak bądź niedostateczną rolę Trzeciego – człowieka, zewnętrznego względem relacji dialogicznej. Ostatnia część artykułu jest próbą pozytywnego zarysowania figury Trzeciego – dalekiego, obcego, nieznanego człowieka, który jednakowoż – na mocy miłości – nie może zostać niezauważony. Dlatego nadzieja jest nadzieją na przezwyciężenie podziałów, które – w nadziei – spełniając się w Boskiej pleromie miłości, może (i musi) dokonywać się już w aktualnej rzeczywistości międzyludzkiej.
Słowa kluczowe: Ja, Ty, Trzeci, dialog, trialog, nadzieja, miłosć, człowiek, Bóg
Wojciech Zalewski – mgr, doktorant w Zakładzie Filozofii Kultury Instytutu Filozofii UJ. Przygotowuje doktorat poświęcony fenomenologii nadziei. Publikował m.in. w „Kwartalniku Filozoficznym”, „Filozofii Religii”, „Więzi” i „Znaku”. Jest współredaktorem książki Na ścieżkach pragnienia. Księga Jubileuszowa Profesora Karola Tarnowskiego (Kraków, 2018).
ORCID 0000–0002–1150–7339
Is the philosophy of dialogue a philosophy of hope?
The article is an attempt to present the philosophy of dialogue as a philosophy of hope. The object of hope is the trialogue, namely the formula of dialogue is extended to include the Third, who, without being directly involved in the dialogue, can not be identified with either transcendence or the subjective dimension. At the beginning of the article, the dialogical principle (Ebner, Buber, Lévinas) is presented. It is emphasized that each of the philosophers of dialogue associates the reference of Man to Man with the dimension of vertical transcendence, which allows colligating dialogue with hope (Marcel). Then the dialogical principle is criticized because of the lack or insufficient role of the Third, who is external to the dialogical relation. The last part of the article is an attempt to positively outline the figure of the Third – a distant, foreign, unknown Man, who, however, by the power of love, cannot be unnoticed. Therefore, hope is the hope of overcoming the divisions which, by fulfilling themselves in the divine pleroma of love, can (and must) take place in the current interpersonal reality.
Keywords: I, Thou, Third, dialogue, trialogue, hope, love, man, God
Wojciech Zalewski – MA, PhD student at the Department of Philosophy of Culture, Institute of Philosophy, Jagiellonian University. He prepares a doctorate devoted to the phenomenology of hope. He published, among others in „Kwartalnik Filozoficzny”, „Filozofia Religii”, „Więź” and „Znak”. He is a co-editor of the book Na ścieżkach pragnienia. Księga Jubileuszowa Profesora Karola Tarnowskiego (Krakow, 2018).
ORCID 0000–0002–1150–7339
Część III: Varia
Chrześcijaństwo versus obrona praw zwierząt. Wrogowie czy przyjaciele?
Tomasz Jaeschke